ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੌਤ ਦੀ ਖਬਰ ਨਹੀਂ

ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 2013 ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਹਾਇਤਾ ਵਧਾਈ ਸੀ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਰਾਮਦਾਸ ਅਠਾਵਲੇ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਮਲਿਕਾਰਜੁਨ ਖੜਗੇ ਅਤੇ ਐਲ ਹਨੂਮੰਥਈਆ ਦੇ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ। ਅਠਵਾਲੇ ਨੇ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਹੱਥੀਂ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਖਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।” ਸਰਕਾਰ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਦੀ ਹੈ-ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਜਾਤੀ-ਅਧਾਰਤ ਪ੍ਰਥਾ ਅਤੇ ਸੀਵਰ ਅਤੇ ਸੈਪਟਿਕ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਾਹਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਸਿਰਫ ਵਿਸਤਾਰ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਠਾਵਲੇ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂਅਲ ਸਕੈਵੈਂਜਿੰਗ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਖਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੈਫਈ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ 282 ਮੌਤਾਂ ਸਾਲ 2016 ਤੋਂ 2019 ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ, ਅਠਾਵਲੇ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਵਰ ਜਾਂ ਸੈਪਟਿਕ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 340 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਖਬਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਸੇਪਟਿਕ ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਦਲਿਤ ਸਨ। ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਅਠਾਵਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੋ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵੇਖਣਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ 2013 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 66692 ਲੋਕ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਠਵਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਰੇ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਅਤੇ ਯੋਗ ਹੱਥੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 40,000 ਦੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਨਕਦ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।