ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ ਇਹ ਦਾਲਾਂ, ਦਾਲਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ

ਇਹ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹਰ ਸਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ 10 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ਵ ਦਾਲਾਂ ਦਿਵਸ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖੋਜਕਰਤਾ ਹੁਣ ਫਲ਼ੀਦਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਹ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੱਲ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ‘ਫਲਾਂ’ ਅਤੇ ‘ਦਾਲਾਂ’ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਅਰਥ ਹਨ। ਫਲ਼ੀਦਾਰ Leguminosae ਜਾਂ Fabica ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪੌਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਾਲਾਂ ਫਲੀਦਾਰ ਪੌਦੇ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਬੀਜ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਨਜ਼, ਦਾਲ ਅਤੇ ਛੋਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਦਾਲਾਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ

ਫਲ਼ੀਦਾਰ ਪੌਦੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਜਾਊ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਵਾਲੀ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਜਾਂ ਡੀਐਨਏ ਵਰਗੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਣੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਫਲ਼ੀਦਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਗ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਆ ਨਾਮਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਆਪਸੀ ਲਾਭਕਾਰੀ (ਸਿਮਬਾਇਓਟਿਕ) ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਆ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਫਲੀਦਾਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਗੰਢਾਂ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਦਾਲਾਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਫਾਈਬਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚਰਬੀ ਦੀ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਫਲ਼ੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦਾਲਾਂ ਦਾ ਇਹ ਇਕੋ ਇਕ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਦਾਲਾਂ ਦਿਵਸ 2023 ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ, ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਚਨਾ: ਸੁੱਕੇ ਲਈ ਬਣਾਇਆ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਾਲਾਂ ਸੋਕਾ-ਰੋਧਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਬੀਫ ਵਰਗੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਛੋਲੇ (ਸੀਸਰ ਐਰੀਟੀਨਮ) ਨੂੰ ਸੋਕਾ ਰੋਧਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੰਗਲੀ ਕਿਸਮਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਉੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲੀ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ 40 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸੋਕੇ-ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਛੋਲਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਫਸਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਸੋਕੇ ਦੌਰਾਨ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।