15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਹਾੜਾ,ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : 75th Independence Day: ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 15 ਅਗਸਤ 1947 ਇਹ ਉਹ ਦਿਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਇਹ ਦਿਨ ਸਿਰਫ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਜਾਣੋ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਹੈ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦਿਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਉਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1930 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ, 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸਾਲ 1929 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿਵਲ ਨਾਫੁਰਮਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਗਸ਼ਾਲੀ ਮੰਨਿਆ । ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੂਜਾ ਖਾਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, 15 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਅੱਗੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ।

ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ 3 ਜੂਨ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਯੋਜਨਾ ਲਾਰਡਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ 3 ਜੂਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੋਤਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 15 ਅਗਸਤ 1947 ਦਾ ਦਿਨ ਅਸ਼ੁੱਭ ਸੀ । ਹੋਰ ਤਰੀਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ 15 ਅਗਸਤ ਦੀ ਤਰੀਕ ‘ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਰੀਖ ਸੀ। ਆਖਰੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਰਸਤਾ ਲੱਭਿਆ ।

ਫਿਰ 14 ਅਤੇ 15 ਅਗਸਤ ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਦਿਨ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਿੰਦੀ ਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਵੇਂ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜੋਤਸ਼ੀ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਅੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸੰਚਾਰ 48 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੂਰਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਭਿਜੀਤ ਮੁਹਰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਹੂਰਤ 11:51 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 12:15 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੂਰੇ 24 ਮਿੰਟ ਦਾ ਸੀ । ਇਹ ਭਾਸ਼ਣ 12:39 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣਾ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜੂਨ 1948 ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਫਰਵਰੀ 1947 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ, ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ ਇੰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਖ਼ਾਸਕਰ, ਜਦੋਂ ਵੰਡ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਜਿਨਾਹ ਅਤੇ ਨਹਿਰੂ ਵਿਚਾਲੇ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਮੰਗ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਫਿਰਕੂ ਦੰਗੇ ਭੜਕਾਏ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬੇਕਾਬੂ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਬੇਸ਼ੱਕ, ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਇਸ ਸਭ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੇ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੂੰ 1948 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

1945 ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੇ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ । ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਕਤੀ ਲਗਭਗ ਦੀਵਾਲੀਆਪਨ ਦੀ ਕਗਾਰ ਤੇ ਸੀ । ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ,ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। 1940 ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਬੋਸ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।